İNSAN
HAKLARINI VE TEMEL ÖZGÜRLÜKLERİ KORUMA SÖZLEŞMESİ
Kabul
Tarihi: 4 Kasım 1950 Yürürlüğe Giriş Tarihi: 3 Eylül 1953
(11
Numaralı Protokol sonrasında AİHS’nin yürürlükteki son metni)
Genel
Kurul:
Avrupa
Konseyi üyesi imzacı hükümetler,
Birleşmiş
Milletler Genel Kurulu tarafından 10 Aralık 1948 tarihinde ilan edilen Evrensel
İnsan Hakları Bildirisi’ni;
Bu
Bildiri’nin, ilan ettiği hakların evrensel düzlemde ve etkin biçimde
tanınmasını ve bunlara uyulmasını temin etmeyi amaçladığını;
Avrupa
Konseyi’nin amacının, üyeler arasında daha geniş bir birliği başarmak ve bu
amaca ulaşmak için izlenecek yöntemlerden birisinin insan haklarını ve temel
özgürlükleri korumak ve gerçekleştirmek olduğunu, dikkate alarak;
Dünyada
adalet ve barışın temeli olan ve bir yandan etkin siyasal demokrasinin, öte
yandan bir ortak anlayışın sağlanması ve bunların dayandığı insan haklarına
uyulmasıyla en yetkin biçimde korunacak bu temel özgürlüklere ilişkin derin
inançlarını yeniden vurgulayarak;
Siyasal
geleneklerin, ideallerin, özgürlük ve hukukun üstünlüğünün getirdiği bir ortak
mirasa ve benzeri anlayışa sahip bulunan Avrupa ülkeleri hükümetleri olarak,
Evrensel Bildiri’de belirtilen belli hakların işlerliğini hep birlikte sağlamak
üzere ilk adımları atmayı kararlaştırarak;
Aşağıdaki
hükümlerde anlaşmışlardır:
Madde 1-
İnsan haklarına saygı yükümlülüğü
Yüksek
Sözleşmeci Taraflar, bu Sözleşme Bölüm I’de tanımlanan hakları ve özgürlükleri,
kendi yargı yetki alanında bulunan herkes için güvence altına alacaklardır.
BÖLÜM I
HAKLAR VE
ÖZGÜRLÜKLER
Madde 2-
Yaşam hakkı
1. Herkesin
yaşam hakkı, yasa tarafından korunacaktır. Hiç kimse, yasanın ölüm cezası ile
cezalandırdığı bir suçtan ötürü hakkında bir mahkeme tarafından verilen
mahkumiyet hükmünün ardından bu yaptırımın infaz edilmesi dışında, yaşamından
kasıtlı olarak yoksun bırakılmayacaktır.
2. Yaşamdan
yoksun bırakma, kesin biçimde gerekli olanın ötesine geçmeyen kuvvet kullanımı
sonucunda ortaya çıktığında, bu Maddeye aykırı biçimde uygulanmış
sayılmayacaktır:
(a)
herhangi bir kimsenin hukuka aykırı şiddete karşı savunulması;
(b) hukuka
uygun bir yakalama/gözaltına alma ya da hukuka uygun olarak gözaltında tutulan
bir kimsenin kaçmasını önleme;
(c) bir
ayaklanma ya da isyanı bastırma amacıyla hukuka uygun olarak yapılan tasarruf.
Madde 3-
İşkence yasağı
Hiç kimse,
işkenceye ya da insanlıkdışı yahut aşağılayıcı muamele ya da cezaya tabi
tutulmayacaktır.
Madde 4-
Kölelik ve zorla çalıştırma yasağı
1. Hiç
kimse, köle ya da kul olarak tutulmayacaktır.
2. Hiç
kimseden, zorla ya da zorunlu olarak çalışması istenmeyecektir.
3. Bu
Maddenin amaçları bakımından, “zorla ya da zorunlu olarak çalışma” terimleri
aşağıdaki halleri kapsamayacaktır:
(a)
Sözleşme Madde 5 hükümlerine uygun olarak uygulanan gözaltında tutulma
sırasında ya da böyle bir özgürlükten yoksun bırakılma halinden koşullu olarak
salıverilmiş olduğu sürede kendisinden yerine getirilmesi istenecek olağan
nitelikteki çalışma;
(b) askeri
nitelikteki herhangi bir hizmet ya da, askeri hizmetleri vicdani ret temelinde
yerine getirmemenin tanınmış bulunduğu ülkelerde zorunlu askerlik hizmeti
yerine öngörülen bir başka hizmet;
(c)
topluluğun yaşamını ya da refahını tehdit eden olağanüstü bir durum ya da doğal
afet hallerinde istenecek olan herhangi bir hizmet;
(d) olağan
medeni/yurttaşlık yükümlülüklerinin bir parçasını oluşturan nitelikteki
herhangi bir çalışma ya da hizmet.
Madde 5-
Özgürlük ve güvenlik hakkı
1. Herkes
kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkına sahiptir. Hiç kimse, aşağıdaki haller dışında
ve yasayla öngörülen bir usule uygun olması durumu hariç özgürlüğünden yoksun
bırakılmayacaktır.
(a) bir
kimsenin, yetkili bir mahkeme tarafından verilen bir mahkumiyet kararından
sonra, hukuka uygun olarak alıkonması/tutulması;
(b) bir
kimsenin, bir mahkemenin hukuka uyun olarak verdiği bir karara uyulmamasından
ötürü ya da yasa tarafından öngörülen herhangi bir yükümlülüğün yerine
getirilmesini sağlamak üzere, hukuka uygun olarak yakalanması/(gözaltına
alınması) ya da gözaltında/(tutuklu olarak) tutulması;
(c) bir
kimsenin, bir suç işlediği hususunda makul bir kuşku bulunması üzerine ya da
bir suç işlenmesini yahut suç işledikten sonra kaçmasını önlemek için makul
olarak gerekli bulunduğu düşünülen hallerde, o kişiyi yetkili yasal makam önüne
çıkartmak amacıyla, hukuka uygun olarak gözaltına alınması/(yakalanması) ya da
gözaltında/(tutuklu olarak) tutulması;
(d) bir
küçüğün eğitiminin izlenmesi/gözetimi amacıyla verilen hukuka uygun bir
emirle/kararla gözetim altında tutulması ya da yetkili yasal mercii önüne
çıkarılması amacıyla hukuka uygun olarak alıkonması;
(e)
bulaşıcı hastalıkların yayılmasının önlenmesi amacıyla bu tür hastalık taşıyan
kişilerin, akıl hastası olanların, alkoliklerin ya da uyuşturucu bağımlısı
olanların yahut serserilerin hukuka uygun olarak alıkonması;
(f) bir
kişi hakkında bir ülkeye izinsiz şekilde girmesini önlemek üzere ya da
sınırdışı etmek yahut geri vermek amacıyla bir işlem yapılması halinde, bu
kişinin hukuka uygun olarak gözaltına alınması/(yakalanması) ya da alıkonması;
2.
Gözaltına alınan bir kişi, derhal, gözaltına alınmasının nedenleri ve kendisine
isnat edilen suçlar hakkında, anladığı dilde olacak şekilde
bilgilendirilecektir.
3. Bu Madde
paragraf 1/c hükümleri uyarınca gözaltına alınan ya da gözaltında/(tutuklu
olarak) alıkonan herkes, derhal, bir yargıcın ya da yasa tarafından kendisine
yargısal yetkiler kullanma erki verilen bir başka görevlinin önüne
çıkartılacaktır ve bu kişi makul süre içinde yargılanma ya da yargılaması
sürerken salıverilme hakkına sahip olacaktır. Salıverme, bu kişinin duruşmada
hazır bulunmasını güvence altına alan koşullara bağlanabilir.
4.
Gözaltına alınma ya da gözaltında/(tutuklu olarak) alıkonma yoluyla
özgürlüğünden yoksun bırakılan herkes, alıkonmasının hukuka uygunluğu hakkında
ve bu alıkoyma hukuka aykırı ise salıverilmesi hususunda hızla karar
verebilecek bir mahkemede dava açmak hakkına sahip olacaktır.
5. Bu
Maddenin hükümlerine aykırı olarak gözaltına alınmanın ya da
gözaltında/(tutuklu olarak) alıkonmanın mağduru olan her kişi, icra edilebilir
bir tazminat alma hakkına sahip olacaktır.
Madde 6-
Adil yargılanma hakkı
1. Medeni
hak ve yükümlülüklerinin ya da kendisine isnat edilen herhangi bir suçun
belirlenmesinde, herkes, yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir yargı yeri
tarafından, makul süre içerisinde, adil yargılanma ve aleni duruşma hakkına
sahiptir. Hüküm aleni olarak açıklanır; ancak basın ve kamu duruşmanın
tamamından ya da bir kısmından, bir demokratik toplumda, ahlak, kamu düzeni
yahut milli güvenlik yararına, gençlerin çıkarlarının ya da tarafların özel
yaşamının korunmasının bunu gerektirmesi hallerinde, ya da aleniyetin, adaletin
gereklerine zarar verebileceği özel koşullar bulunması halinde, mahkemenin
görüşüne göre kesin biçimde gerekli olduğu ölçüde, çıkartılabilir.
2. Bir suç isnat
edilen herkes, hukuka uygun olarak suçluluğu kanıtlanana dek masum
sayılacaktır.
3.Bir suç
isnat edilen herkes, en azından aşağıdaki haklara sahiptir:
(a)
kendisine yöneltilen suçlamanın mahiyeti ve nedeni hakkında, derhal,
anlayabileceği dilde ve ayrıntılı olarak bilgilendirilmiş olmak;
(b)
savunmasını hazırlamak için yeterli zamana ve olanaklara sahip olmak;
(c) bizzat
ya da kendi seçtiği bir yasal yardımcı/(savunmanı) yoluyla savunmasını yapmak
ya da, yasal yardım almak için yeterli ödeme gücüne sahip değil ise, bu
yardımın, adaletin yararının gerektirmesi halinde, kendisine ücretsiz olarak
sağlanması;
(d)
aleyhine olan tanıkları sorguya çekmek ya da çektirmek ve kendi lehine olan
tanıkların, aleyhine olan tanıklarla aynı koşullar çerçevesinde, hazır
bulunmalarını ve sorgulanmalarını sağlamak;
(e)
mahkemede kullanılan dili anlamıyor ya da konuşamıyor ise, bir çevirmenin
yardımından ücretsiz olarak yararlanmak.
Madde 7-
Yasaya dayanmayan ceza verilmezlik
1. Hiç
kimse, işlendiği zaman ulusal ve uluslararası hukuk çerçevesinde bir suç
oluşturmayan herhangi bir eylem ya da ihmalden ötürü suçlu bulunmayacaktır. Hiç
kimseye, suç işlediği zaman verilebilecek olan cezadan daha ağır bir ceza
verilmeyecektir.
2. Bu
Madde, işlendiği zaman, uygar uluslar tarafından tanınmış hukukun genel
ilkeleri uyarınca suç sayılan herhangi bir eylemden ya da ihmalden ötürü
herhangi bir kişinin yargılanmasına ve cezalandırılmasına engel olmayacaktır.
Madde 8-
Özel yaşama ve aile yaşamına saygı hakkı
1.Herkes,
özel yaşamına ve aile yaşamına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi
hakkına sahiptir.
2. Bu
hakkın kullanılmasına bir kamu makamı tarafından, ulusal güvenliğin, kamu
emniyetinin ya da ülkenin ekonomik refahının yararı, suçun ya da düzensizliğin
önlenmesi, sağlığın ya da ahlakın korunması için, yahut başkalarının haklarının
ve özgürlüklerinin korunması için, hukuka uygun olarak yapılan ve bir
demokratik toplumda gerekli bulunanlar hariç, hiçbir müdahale olmayacaktır.
Madde 9 –
Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü
1. Herkes,
düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkına sahiptir; bu hak, dinini ya da
inancını değiştirme özgürlüğünü ve ister tek başına isterse de başkalarıyla
birlikte topluluk içinde, aleni ya da gizli olarak, ibadet etmek, öğretmek,
uygulamak ve bunlara uymak şeklinde dinini ya da inancını açıklama özgürlüğünü
içerir.
2. Bir
kimsenin dinini ya da inancını açıklama özgürlüğü ancak, kamu emniyeti yararı,
kamu düzeninin, sağlığın ya da ahlakın korunması için, yahut başkalarının
haklarının ve özgürlüklerinin korunması için, hukukun öngördüğü ve bir
demokratik toplumda gerekli olan sınırlamalara tabi tutulacaktır.
Madde 10 –
İfade özgürlüğü
1. Herkes
ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kamu makamları tarafından müdahale
olmaksızın ve ulusal sınırlar dikkate alınmaksızın, görüşlere sahip olma ve
bilgi ve düşünceleri edinme ve bunları yayma özgürlüğünü içerecektir. Bu Madde,
Devletlerin, radyo televizyon ya da sinema işletmeciliğinin izne/ruhsata
bağlanması isteminde bulunmalarını engellemeyecektir.
2. Bu
özgürlüklerin kullanımı, ödevler ve sorumluluklar ile yürütüleceğinden, ulusal
güvenliğin, ülke bütünlüğünün ya da kamu emniyetinin yararı, düzensizliğin ya
da suçun önlenmesi için, sağlığın ya da ahlakın korunması için, başkalarının
şöhret ve haklarının korunması için, gizli bilginin edinilerek açığa çıkmasının
önlenmesi için, yahut yargılama organlarının yetke ve tarafsızlığının muhafaza
edilmesi için, hukukun öngördüğü ve demokratik bir toplumda gerekli bulunan
türdeki formalitelere, koşullara, kayıtlamalara ya da cezalara tabi
tutulabilir.
Madde 11-
Toplanma ve örgütlenme özgürlüğü
1. Herkes,
barışçıl nitelikli toplanma özgürlüğü ve çıkarlarını korumak için sendika kurma
ve sendikaya girme hakkı dahil, başkalarıyla birlikte örgütlenme özgürlüğü
hakkına sahiptir.
2. Bu
hakların kullanımına, ulusal güvenliğin ya da kamu emniyetinin yararı,
düzensizliğin ya da suçun önlenmesi için, sağlığın ya da ahlakın korunması için
yahut başkalarının haklarının ve özgürlüklerinin korunması için, hukukun
öngördüğü ve bir demokratik toplumda gerekli olanlardan başka hiçbir kayıtlama
getirilmeyecektir. Bu Madde, silahlı kuvvetler, polis örgütü ya da Devlet
idaresi mensupları tarafından bu hakların kullanılmasına hukuka uygun
kayıtlamalar getirilmesini engellemeyecektir.
Madde 12-
Evlenme hakkı
Evlenme
yaşına gelen erkekler ve kadınlar, bu hakkın kullanımını düzenleyen ulusal
yasalara uygun olarak, evlenmek ve bir aile kurmak hakkına sahiptir.
Madde 13-
Etkin hukuksal başvuru yollarına hak
Bu
Sözleşmede düzenlenen hakları ve özgürlükleri ihlal edilen herkes, ihlalin bir
resmi sıfatla tasarrufta bulunan kişiler tarafından gerçekleştirilmiş olması
dikkate alınmaksızın, ulusal bir makam önünde etkili bir hukuk yoluna başvurma
hakkına sahip olacaktır.
Madde 14 –
Ayrımcılık yasağı
Bu
Sözleşmede düzenlenen haklardan ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk,
renk, dil, din, siyasal ya da başka görüş, ulusal ya da toplumsal köken, bir
ulusal azınlığa mensup olma, mülkiyet, doğum ya da diğer statüler gibi herhangi
bir temelde ayrımcılık yapılmaksızın, güvence altına alınacaktır.
Madde 15 –
Olağanüstü durumlarda sapma
1. Savaş ya
da ulusun yaşamını tehdit eden diğer kamusal tehlike zamanında, herhangi bir
Yüksek Sözleşmeci Taraf, bu Sözleşme çerçevesindeki yükümlülüklerden sapma teşkil
eden önlemleri, bunların kesin biçimde durumun gerektirdiği ölçüde ve
uluslararası hukuktan doğan diğer yükümlülüklere aykırı olmayacak türde
önlemler olması koşuluyla, alabilir.
2. Bu hüküm
çerçevesinde, savaşta hukuka uygun tasarruflar sonucu gerçekleşen ölümler
hariç, Madde 2’den, ya da Madde 3’den, Madde 42 paragraf 1’den ve Madde 7’den
hiçbir sapma yapılmayacaktır.
3. Sapma
yapmaya ilişkin bu hakkını kullanan herhangi bir Yüksek Sözleşmeci Taraf, almış
bulunduğu önlemler ve bunların gerekçeleri konularında Avrupa Konseyi Genel
Sekreteri’ni tam olarak bilgilendirecektir. Yüksek Sözleşmeci Taraf ayrıca, bu
tür önlemlerin yürürlüğünün sona erdiği ve Sözleşme hükümlerinin yeniden
tamamen uygulamaya konduğu tarih hakkında da Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ni
bilgilendirecektir.
Madde 16-
Yabancıların siyasal faaliyetleri üzerinde kayıtlamalar
10., 11. ve
14. Maddelerdeki hiçbir hüküm, Yüksek Sözleşmeci Tarafların, yabancıların
siyasal faaliyetleri üzerine kayıtlamalar getirmelerine engel teşkil eder
sayılmayacaktır.
Madde 17 –
Hakların kötüye kullanımı yasağı
Bu
Sözleşmenin hiçbir hükmü, herhangi bir Devlete, gruba ya da kişiye, bu
Sözleşmede düzenlenen herhangi bir hakkı ve özgürlüğü tahrip etmeye yahut bu
Sözleşmede öngörülenden daha geniş kapsamlı sınırlamalar getirilmesini
amaçlayan herhangi bir faaliyette bulunmaya ya da eylemi/tasarrufu
gerçekleştirmeye yönelik herhangi bir hak sağlar olarak yorumlanamaz.
Madde 18 –
Haklar üzerindeki kayıtlamaların kullanımının sınırlanması
Bu Sözleşme
çerçevesinde söz konusu haklara ve özgürlüklere getirilmesine izin verilen
kayıtlamalar, öngörüldüklerinden başka herhangi bir amaçla uygulanmayacaktır.
BÖLÜM II
AVRUPA
İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ
Madde 19-
Mahkemenin kuruluşu
Yüksek
Sözleşmeci Taraflarca bu Sözleşme ve onun protokolleri ile üstlenilen
sözverimlere/(taahhütlere) uyulmasının temini için, bundan böyle “Mahkeme”
olarak anılan bir Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kurulacaktır. Mahkeme
süreklilik esasına göre çalışacaktır.
Madde 20 –
Yargıçların sayısı
Mahkeme,
Yüksek Sözleşmeci Tarafların sayısına eşit sayıda yargıçtan oluşacaktır.
Madde 21 –
Görev alma ölçütleri
1.
Yargıçlar, üstün ahlaki nitelikte ve, ya yüksek yargısal bir göreve atanabilmek
için aranan niteliklere sahip ya da yetkinliği tanınan hukukçular olmalıdır.
2.
Yargıçlar Mahkemede kişisel sıfatlarıyla yer alacaklardır.
3.
Yargıçlar görevleri süresince, bağımsızlıklarıyla, tarafsızlıklarıyla ya da
sürekli bir görevin gerekleriyle bağdaşmayan herhangi bir faaliyetle meşgul
olamazlar; bu paragrafın uygulanmasından doğan bütün sorunlar Mahkeme
tarafından karara bağlanacaktır.
Madde 22 –
Yargıçların seçimi
1.
Yargıçlar, Yüksek Sözleşmeci Tarafça gösterilen üç adaylı bir listeden, her bir
Yüksek Sözleşmeci Taraf için, Parlamenterler Meclisi tarafından oy çokluğu ile
seçilecektir.
2. Aynı
usul, yeni Sözleşmeci Tarafların Sözleşmeye katılması halinde ve herhangi bir
nedenle boşalan Mahkeme üyeliklerini tamamlamak üzere izlenecektir.
Madde 23 –
Görev süreleri
1.
Yargıçlar altı yıllık bir süre için seçileceklerdir. Bunlar yeniden
seçilebilirler. Bununla birlikte, ilk seçimde seçilen yargıçlardan yarısının görev
süresi, üç yılın bitiminde sona erecektir.
2. İlk üç
yıllık dönemin sonunda görev süreleri bitecek olan yargıçlar, seçilmelerinin
hemen ardından, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından kura yoluyla
saptanacaktır.
3.
Yargıçların yarasının görev süresinin her üç yılda bir mümkün olduğu ölçüde
yenilenmesini sağlamak için, Parlamenterler Meclisi, herhangi bir müteakip
seçime geçmeden önce, seçilecek olan bir ya da daha çok yargıcın görev
süresinin yahut sürelerinin, dokuz yıldan çok ve üç yıldan az olamamak
koşuluyla, altı yıldan başka bir süre olmasına karar verebilir.
4. Birden
çok üyenin görev süresi söz konusu olduğu ve Parlamenterler Meclisi’nin
yukarıdaki paragrafı uyguladığı durumlarda, görev sürelerinin dağlımı, Avrupa
Konseyi Genel Sekreteri tarafından seçimden hemen sonra yapılacak kura yoluyla
gerçekleştirilecektir.
5. Görev
süresi sona ermemiş bir yargıcın yerini almak üzere seçilen bir yargıç, yerine
seçildiği yargıcın süresinin kalan kısmı için görev alacaktır.
6.
Yargıçların görev süreleri, 70 yaşına ulaştıklarında sona erecektir.
7.
Yargıçlar, yerine yenileri geçene dek görevde kalacaklardır. Bununla birlikte,
yargıçlar, halihazırda incelemeleri altında olan vakaları ele almayı
sürdüreceklerdir.
Madde 24-
Görevden alma
Hiçbir
yargıç, gerekli koşulları taşımadığına diğer yargıçların üçte ikisi tarafından
karar verilmedikçe, görevinden alınamaz.
Madde 25 –
Kalem ve adli sekreterler
Mahkemenin,
faaliyetleri ve örgütlenmesi Mahkeme kuralları ile düzenlenecek bir Kalemi olacaktır.
Mahkemeye adli sekreterler tarafından yardımcı olunacaktır.
Madde 26-
Mahkeme Genel Kurulu
Mahkeme
Genel Kurulu,
(a) üç yıl
için, Başkanını ve bir ya da iki Başkan Yardımcısını seçecektir; bunlar yeniden
seçilebilirler;
(b) belirli
bir süre için oluşturulan Daireler kuracaktır;
(c)
Mahkemenin Dairelerinin Başkanlarını seçecektir; bunlar yeniden seçilebilir;
(d) Mahkeme
kurallarını kabul edecektir; ve
(e) Katibi
ve bir ya da daha çok Katip Yardımcılarını seçecektir.
Madde 27
–Komiteler, Daireler ve Büyük Daire
1. Mahkeme,
önüne getirilen vakaları değerlendirirken, üç yargıçtan oluşan komiteler, yedi
yargıçtan oluşan Daireler ve on yedi yargıçtan oluşan Büyük Daire halinde
toplanacaktır. Mahkemenin Daireleri, belirli süreler için komiteler kuracaktır.
2. İlgili Taraf
Devlet namına seçilen yargıç ya da, böyle birisi yoksa yahut bu yargıç yer
alamıyor ise, bu Devletin seçtiği bir kişi, Dairenin ve Büyük Dairenin
resen/(ex officio) bir üyesi olarak yargıç sıfatıyla yer alacaktır.
3. Büyük
Daire, Mahkeme Başkanını, Başkan Yardımcılarını, Dairelerin Başkanlarını ve
Mahkeme kuralları uyarınca seçilen diğer yargıçları da kapsayacaktır. Bir vaka
Madde 43 çerçevesinde Büyük Daireye götürüldüğü zaman, hükmü veren Daireden
hiçbir yargıç, o Dairenin Başkanı ve ilgili Taraf Devlet için yer almış olan
yargıç hariç, Büyük Dairede yer alamaz.
Madde 28 –
Komiteler tarafından yapılan kabuledilemezlik açıklamaları
Bir komite,
daha ileri inceleme yapmaksızın böyle bir karar alınabildiği yerde, Madde 34
çerçevesinde sunulmuş bir bireysel başvuruyu, oybirliğiyle, kabuledilemez
olarak açıklayabilir ya da vakalar listesinden çıkartabilir.
Madde 29
–Daireler tarafından verilen kabuledilebilirlik ve davanın esası hakkındaki
kararlar
1. Madde 28
çerçevesinde bir karar alınamadıysa, bir Daire, Madde 34 çerçevesinde sunulmuş
olan bireysel başvuruların kabuledilebilirliği ve esası üzerinde karar
verecektir.
2. Bir
Daire, madde 33 çerçevesinde sunulmuş Devletlerarası başvuruların
kabuledilebilirliği ve esası üzerinde karar verecektir.
3. Mahkeme,
istisnai hallerde aksine karar almadıkça, kabuledilebilirlik hakkındaki karar
ayrı olarak verilecektir.
Madde 30 –
Yargılama yetkisinin Büyük Daireye bırakılması
Bir
Dairenin önünde görülmekte olan bir vaka Sözleşmenin ya da onun Protokollerinin
yorumlanmasına ilişkin ciddi bir sorun doğurduğu ya da önünde bulunan bir
sorunun çözümü Mahkeme tarafından daha önce verilen bir hükümle uyuşmayacak bir
sonuç yarattığı hallerde, Daire, vakanın taraflarından herhangi biri itiraz
etmedikçe, hükmünü vermeden önce herhangi bir anda, yargılama yetkisini Büyük
Daire lehine bırakabilir.
Madde 31 –
Büyük Dairenin yetkileri
Büyük
Daire,
(a) Madde
33 ya da Madde 34 çerçevesinde sunulan başvuruları, bir Daire yargılama
yetkisini Madde 30 çerçevesinde bıraktığı zaman ya da bir vaka Madde 43
çerçevesinde önüne getirildiği zaman, karara bağlayacaktır; ve
(b) Madde
47 çerçevesinde sunulan tavsiye görüşü istemlerini değerlendirecektir.
Madde 32 –
Mahkemenin yargılama yetkisi
1.
Mahkemenin yargılama yetkisi, Sözleşme ve onun Protokollerinin yorumlanması ve
uygulanmasına ilişkin olup Madde 33, Madde 34 ve Madde 47’de öngörüldüğü
biçimde kendisine gönderilen tüm meseleleri kapsayacaktır.
2.
Mahkemenin yargı yetkisinin olup olmadığına ilişkin uzlaşmazlık halinde,
Mahkeme bu hususta karar verecektir.
Madde 33 –
Devletlerarası davalar
Herhangi
bir Yüksek Sözleşmeci Taraf, Sözleşme ve onun Protokollerindeki hükümlerin
başka bir Yüksek Sözleşmeci Tarafça ihlal edildiğine ilişkin herhangi bir savı
Mahkeme önüne götürebilir.
Madde 34-
Bireysel Başvurular
Mahkeme,
Sözleşme ya da onun Protokollerinde düzenlenen hakların Yüksek Sözleşmeci Taraflardan
birisince ihlal edilmesinin mağduru olduğunu iddia eden herhangi bir kişiden,
hükümet-dışı örgütten ya da birey grubundan gelen başvuruları kabul edebilir.
Yüksek Sözleşmeci Taraflar, bu hakkın etkin biçiminde kullanımını herhangi bir
biçimde engellememeyi üstlenirler.
Madde 35-
Kabuledilebilirlik ölçütleri
1. Mahkeme
bir meseleyi sadece, uluslararası hukukun genelde tanınan kuralları uyarınca,
tüm iç hukuk yolları tüketildikten sonra, ve nihai kararın alındığı tarihten
itibaren altı ay içinde ele alabilir.
2. Mahkeme,
Madde 34 çerçevesinde sunulan herhangi bir bireysel başvuruyu aşağıdaki
hallerde ele almayacaktır:
(a) İsimsiz
olan; ya da
(b) Mahkeme
taraflarından evvelce incelenmiş ya da başkaca bir uluslararası soruşturma ya
da çözüme kavuşturma usulüne sunulmuş bulunan bir meseleyle esası bakımından
aynı olan ve ilintili yeni bilgi içermeyen.
3. Mahkeme,
Madde 34 çerçevesinde sunulan herhangi bir bireysel başvuru hakkında, Sözleşme
ve onun Protokollerindeki hükümler ile bağdaşmaz, açıkça temelsiz ya da başvuru
hakkının bir kötüye kullanımı olduğu değerlendirmesini yaptığında,
kabuledilemez olduğunu açıklayacaktır.
4. Mahkeme,
bu Madde çerçevesinde kabuledilemez olarak değerlendirdiği bir başvuruyu
reddedecektir. Mahkeme bunu, yargılama işlemlerinin/sürecinin herhangi bir
aşamasında yapabilir.
Madde 36 –
Üçüncü tarafın müdahalesi
1. Bir
Dairenin ya da Büyük Dairenin önündeki tüm vakalarda, vatandaşlarından birisi
bir başvurucu durumunda bulunan bir Yüksek Sözleşmeci Taraf, yazılı yorumlarını
sunma ve duruşmalarda yer alma hakkına sahip olacaktır.
2. Mahkeme
Başkanı, adaletin uygun biçimde yerine getirilmesi yararı için, yargılama
sürecinde taraf olmayan bir Yüksek Sözleşmeci Tarafı ya da başvurucu dışında
ilgili herhangi bir kimseyi, yazılı yorumlarını sunmaya ve duruşmalarda yer
almaya davet edebilir.
Madde 37-
Başvuruları listeden çıkartma
1. Mahkeme,
bir başvuruyu, yargılama sürecinin herhangi bir aşamasında, koşulların
aşağıdaki sonuçlardan birine yol açması durumunda, vaka listesinden çıkartmaya
karar verebilir:
(a)
başvurucunun kendi başvurusunu izlemek niyetinde olmaması; ya da
(b)
meselenin çözüme bağlanmış olması; ya da
(c)
başvuruyu incelemeyi sürdürmenin daha fazla haklı kılınamadığını gösteren,
Mahkeme tarafından belirlenen herhangi başka bir nedenin bulunması. Bununla
birlikte, Sözleşmede ve onun Protokollerinde tanımlandığı üzere insan haklarına
saygı gösterilmesi için gerektiriyorsa, Mahkeme bir başvuruyu incelemeyi
sürdürecektir.
2. Mehkeme,
koşulların bu tür bir işlemi haklı kıldığını değerlendirirse, bir başvurunun
vakalar listesinde yeniden yer almasına karar verebilir.
Madde 38-
Vakanın incelenmesi ve dostça çözüm süreci
1. Mahkeme,
başvurunun kabuledilebilir olduğunu açıklarsa,
(a)
tarafların temsilcileriyle birlikte vakanın incelenmesini sürdürecektir, ve
gereksinim varsa, ilgili Devletlerin etkin biçimde yürütülmesi için gerekli tüm
olanaklarını sağlayacağı bir soruşturmayı üstlenecektir;
(b)
Sözleşme ve onun Protokollerinde tanımlandığı üzere insan haklarına saygı
gösterilmesi temelinde, meselenin bir dostça çözüme kavuşturulması amacıyla,
ilgili tarafların hizmetine kendisini amade kılacaktır.
2. Paragraf
1.b çerçevesinde yürütülen yargılama işlemleri/süreci gizli tutulacaktır.
Madde 39-
Dostça çözüme ulaşılması
Bir dostça
çözüm gerçekleştirilirse, Mahkeme, olguların ve ulaşılan sonucun belirtildiği
bir özetle sınırlandırılacak olan bir karar ile vakayı listesinden
çıkartacaktır.
Madde 40-
Duruşmaların aleniliği ve belgelere ulaşma
1. Mahkeme,
istisnai hallerde aksine karar vermedikçe, duruşmalar aleni olacaktır.
2.
Mahkemenin Başkanı aksine karar vermedikçe, Kaleme depo edilen belgeler kamu
bakımından ulaşılabilir/edinilebilir olacaktır.
Madde 41 –
Hakkaniyete uygun tatmin
Sözleşme ya
da onun Protokollerinin bir ihlali bulunduğunu bulgularsa, ve ilgili Yüksek
Sözleşmeci Tarafın iç hukuku ancak kısmi bir giderime elveriyorsa, Mahkeme,
gerekli olduğunda, zarar gören tarafın hakkaniyete uygun biçimde tatmin
edilmesini temin edecektir.
Madde 42 –
Dairelerin hükümleri
Dairelerin
hükümleri, Madde 44, paragraf 2 hükümleri uyarınca nihai/kesin olacaktır.
Madde 43-
Büyük Daireye gönderme
1. Dairenin
hükmünü vermesi tarihinden itibaren üç ay içerisinde, taraflardan herhangi birisi,
istisnai durumlarda, vakanın Büyük Daireye gönderilmesini isteyebilir.
2. Vaka,
Sözleşmenin ve onun Protokollerinin yorumlanmasını ya da uygulanmasını
etkileyen bir ciddi sorun, ya da genel önemi bulunan bir ciddi mesele
doğuruyorsa, Büyük Dairenin beş yargıçtan oluşan bir heyeti, bu istemi kabul
edecektir.
3. Bu heyet
söz konusu istemi kabil ederse, Büyük Daire bir hüküm vermek yoluyla vakayı
karara bağlayacaktır.
Madde 44 –
Kesin/Nihai hükümler
1. Büyük
Dairenin hükmü kesindir/nihaidir.
2. Bir
Dairenin hükmü aşağıdaki hallerde kesin/nihai olacaktır:
(a)
taraflar, vakanın Büyük Daireye gönderilmesi isteminde bulunmayacaklarını
açıkladıkları zaman; ya da
(b) vakanın
Büyük Daireye gönderilmesi isteminde bulunulmamış ise, hüküm tarihinden üç ay
sonra;
(c) Büyük
Dairenin heyeti Madde 43 çerçevesinde gönderilen istemi reddettiği zaman.
3.
Kesin/nihai hüküm yayımlanacaktır.
Madde 45-
Hükümlerin ve kararların gerekçeli olması
1.
Başvuruların kabuledilebilir ya da kabuledilemez olduğunu açıklayan kararların
yanı sıra, verilen hükümler için de gerekçeler gösterilecektir.
2. Bir
hüküm tamamen ya da kısmen, yargıçların oybirliğini yansıtmıyorsa, herhangi bir
yargıcın bir ayrık görüş verme hakkı olacaktır.
Madde 46 –
Hükümlerin bağlayıcılığı ve icrası
1. Yüksek
Sözleşmeci Taraflar, tarafı bulundukları herhangi bir vakada Mahkemenin
kesin/nihai hükmü ile bağlı olmayı üstlenirler.
2.
Mahkemenin kesin/nihai hükmü, bunun icrasını denetleyecek olan Bakanlar
Komitesi’ne iletilecektir.
Madde 47-
Tavsiye görüşleri
1. Mahkeme,
Bakanlar Komitesi’nin istemi üzerine, Sözleşmenin ve onun Protokollerinin
yorumlanmasına ilişkin hukuksal sorunlar hakkında tavsiye görüşü verebilir.
2. Bu tür
görüşler, Sözleşme Bölüm I’de ve onun Protokollerinde tanımlanan hakların ya da
özgürlüklerin içeriği ya da kapsamına ilişkin herhangi bir sorunu, yahut
Sözleşme uyarınca açılmış/başlatılmış herhangi bir yargılama işleminin sunucu
olarak Mahkemenin ya da Bakanlar Komitesi’nin değerlendirmek durumunda olduğu başka
herhangi bir sorunu, ele alamayacaktır.
3. Bakanlar
Komitesi’nin, Mahkemeden bir tavsiye görüşü isteminde bulunması kararları,
Komitede yer alma hakkına sahip temsilcilerin bir çoğunluk oyunu
gerektirecektir.
Madde 48-
Mahkemenin tavsiye görüşü verme yetkisi
Mahkeme,
Bakanlar Komitesi tarafından sunulan bir tavsiye görüşü isteminin, Madde 47’de
tanımlanan yetkisi içerisinde olup olmadığına karar verecektir.
Madde 49-
Tavsiye görüşlerinin gerekçeli olması
1.
Mahkemenin tavsiye görüşleri için gerekçeler gösterilecektir.
2. Bir
tavsiye görüşünün bütünü ya da bir bölümü yargıçların oybirliği ile aldıkları
görüşü yansıtmıyorsa, herhangi bir yargıcın bir ayrık görüş verme hakkı
olacaktır.
3.
Mahkemenin verdiği tavsiye görüşleri Bakanlar Komitesi’ne iletilecektir.
Madde 50-
Mahkemenin giderleri
Mahkemenin
giderleri, Avrupa Konseyi tarafından karşılanacaktır.
Madde 51-
Yargıçların ayrıcalık ve bağışıklıkları
Yargıçlar,
görevlerinin ifası sırasında, Avrupa Konseyi Statüsü Madde 40’ta ve bu
çerçevede yapılan anlaşmalarda belirtilen ayrıcalıklara ve bağışıklıklara hak
sahibi olacaklardır.
BÖLÜM III
ÇEŞİTLİ
HÜKÜMLER
Madde 52-
Genel Sekreter tarafından yapılan soruşturmalar
Herhangi
bir Yüksek Sözleşmeci Taraf, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’nden gelen bir
istemi alması üzerine, kendi iç hukukunun bu Sözleşmenin herhangi bir hükmüne
nasıl bir etkin işlerlik sağladığına ilişkin olarak açıklama getirecektir.
Madde 53-
Mevcut insan haklarının korunması
Bu
Sözleşmenin hiçbir hükmü, herhangi bir Yüksek Sözleşmeci Tarafın yasaları ya da
bu Devletin taraf olduğu herhangi bir başka anlaşma çerçevesinde güvence altına
alınmış olan insan haklarını ve temel özgürlükleri sınırlar ya da aykırı
düşülmesine/(sapmaya) yol açar şekilde yorumlanmayacaktır.
Madde 54-
Bakanlar Komitesi’nin yetkileri
Bu
Sözleşmenin hiçbir hükmü, Avrupa Konseyi Statüsü ile Bakanlar Komitesi’ne
tanınan yetkilere halel getirmeyecektir.
Madde 55-
Diğer uyuşmazlık çözüm yollarının dışlanması
Yüksek
Sözleşmeci Taraflar, özel anlaşma yapılması hali istisna, bu Sözleşmenin
yorumlanmasından ya da uygulanmasından doğan bir uzlaşmazlığı, bu Sözleşmede
öngörülenden başka bir çözüm usulüne dilekçe vermek yoluyla sunmak amacıyla
aralarında yürürlükte bulunan andlaşmalar, sözleşmeler ya da bildirilerden
yararlanmamak hususunda anlaşmışlardır.
Madde 56-
Yer bakımından uygulama
1. Herhangi
bir Devlet, Sözleşmeyi onaylama zamanında ya da bundan sonraki herhangi bir
zamanda Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne ulaştıracağı bir bildirimle, bu
Madde, paragraf 4’e tabi olarak, uluslararası ilişkilerinden sorumlu bulunduğu
ülkelerin hepsinin ya da bazılarının, bu Sözleşmenin kapsamına gireceğini açıklayabilir.
2.
Sözleşme, bildirimde adı geçen ülke ya da ülkelerde, Avrupa Konseyi Genel
Sekreteri’nin bu bildirimi almasından sonraki otuzuncu günde yürürlüğe
girecektir.
3. Bu
Sözleşmenin hükümleri bu tür ülkelerde, yerel gerekler, her yönüyle göz önünde
tutularak uygulanacaktır.
4. Bu Madde
paragraf 1 uyarınca, bir beyanda bulunmuş olan herhangi bir Devlet, bunun
ardından herhangi bir zamanda, bu beyanın ilişkin bulunduğu bir ya da daha çok
ülke bakımından, Sözleşme Madde 34’te öngörüldüğü biçimde Mahkemenin
bireylerden, hükümet-dışı örgütlerden ya da birey gruplarından gelecek
başvuruları kabul etme yetkisini kabul ettiğini açıklayabilir.
Madde 57-
Çekinceler
1. Herhangi
bir Devlet, bu Sözleşmenin imzalanması ya da onaylama belgesinin depo edilmesi
zamanında, Sözleşmenin belirli bir hükmüne, o esnada ülkesinde yürürlükte olan
herhangi bir yasanın bu hükme uygun bulunmaması ölçüsünde, bir çekince
koyabilir. Bu Madde çerçevesinde genel nitelikli çekinceler konmasına izin
verilmeyecektir.
2. Bu Madde
çerçevesinde konulan herhangi bir çekince, ilgili yasanın bir özet açıklamasını
içerecektir.
Madde
58-Fesih
1. Bir
Yüksek Sözleşmeci Taraf, bu Sözleşmeyi sadece, Sözleşmeye taraf olduğu tarihten
itibaren beş yıl sona erdikten sonra ve diğer Yüksek Sözleşmeci Tarafları
bilgilendirecek olan Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne gönderilen bir
bildirimde yar alan altı aylık ihbar süresinden sonra, feshedebilir.
2. Böyle
bir feshin, ilgili Yüksek Sözleşmeci Tarafın bu Sözleşme çerçevesindeki yükümlülüklerinden
sıyrılmasına bir etkisi, feshin yürürlüğe girdiği tarihten önce ifa edilmiş
olup Sözleşmeden doğan yükümlülüklerinin bir ihlalini oluşturmaya elverebilecek
herhangi bir tasarrufu bağlamında söz konusu olmayacaktır.
3. Avrupa
Konseyi üyeliği sona eren herhangi bir Yüksek Sözleşmeci Tarafın, aynı koşullar
altında bu Sözleşmenin bir Tarafı olması hali de sona erecektir.
4. Madde 56
hükümleri çerçevesinde Sözleşmenin kapsayacağı bildirilen herhangi bir ülke
bakımından, bu Sözleşme yukarıdaki paragrafların hükümleri uyarınca
feshedilebilir.
Madde 59-
İmza ve onay
1. Bu
Sözleşme, Avrupa Konseyi üyelerinin imzasına açık olacaktır. Bu Sözleşme
onaylanacaktır. Onay belgeleri, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne depo
edilecektir.
2. Bu
Sözleşme, on onaylama belgesinin depo edilmesinden sonra yürürlüğe girecektir.
3. Bu
Sözleşme, sonradan onaylayan bir imzacı Devlet bakımından, onaylama belgesini
depo ettiği tarihte yürürlüğe girecektir.
4. Avrupa
Konseyi Genel Sekreteri, Sözleşmenin yürürlüğe girişini, onaylayan Yüksek
Sözleşmeci Tarafların adlarını, ve etkisini daha sonra doğuracak olan tüm onay
belgelerinin depo edilmesi işlemlerini, Avrupa Konseyi’nin bütün üyelerine
bildirilecektir.
Avrupa
Konseyi’nin arşivlerinde depo edilmek, her iki metin de eşit olarak geçerli
olmak üzere, İngilizce ve Fransızca bir tek kopya halinde Kasım 1950’nin 4.
gününde Roma’da düzenlenmiştir. Genel Sekreter, onaylı kopyaları her bir imzacı
Devlete iletecektir.
*İnsan
Hakları Belgeleri (Bölgesel Sistemler), Prof Dr. Mehmet Semih Gemalmaz, Alkım
Yayınları, 1999, s. 36-63
0 Comments:
Yorum Gönder